Жасушадан тыс көпіршіктер - бұл жасушалардан бөлінетін, диаметрі 30-200 нм, липидті қос қабатты мембранамен оралған, нуклеин қышқылдарын, ақуыздарды, липидтерді және метаболиттерді тасымалдайтын эндогенді нанокөпіршіктер. Жасушадан тыс көпіршіктер жасушааралық байланыстың негізгі құралы болып табылады және жасушалар арасындағы зат алмасуға қатысады. Жасушадан тыс көпіршіктер қалыпты және патологиялық жағдайларда әртүрлі жасушалармен бөлінуі мүмкін, негізінен жасушалардың ішіндегі көп везикулярлы лизосомалық бөлшектердің түзілуінен алынған. Көп везикулярлы жасушалардың жасушадан тыс мембранасы мен сыртқы қабықшасы біріктірілгеннен кейін олар жасушадан тыс матрицаға шығарылады. Иммуногенділігі төмен, улы емес жанама әсерлері, күшті нысанаға алу қабілеті және гематоэнцефалдық бөгет арқылы өту қабілетіне байланысты ол потенциалды дәрі-дәрмек тасымалдаушысы болып саналады. 2013 жылы физиология немесе медицина саласындағы Нобель сыйлығы сыртқы везикулаларды зерттеумен айналысқан үш ғалымға берілді. Содан бері академияда да, өндірісте де жасушадан тыс көпіршіктерді зерттеу, қолдану және коммерцияландыру толқыны болды.

WeChat скриншоты _20240320104934.png

Өсімдік жасушаларының жасушадан тыс көпіршіктері бірегей белсенді ингредиенттерге бай, көлемі аз, тіндерге өте алады. Олардың көпшілігі ішке қабылданады және ішекке тікелей сіңеді. Мысалы, женьшень көпіршіктері дің жасушаларын жүйке жасушаларына бөлу үшін пайдалы, ал зімбір көпіршіктері ішек микробиотасын реттеп, колитті жеңілдетеді. Микробалдырлар – жер бетіндегі ең көне бір жасушалы өсімдіктер. Мұхиттарда, көлдерде, өзендерде, шөлдерде, үстірттерде, мұздықтарда және басқа жерлерде кең таралған, бірегей аймақтық сипаттамалары бар микробалдырлардың 300 000-ға жуық түрі бар. 3 миллиард Жердің эволюциясы барысында микробалдырлар әрқашан жер бетінде біртұтас жасуша ретінде өркендей алды, бұл олардың ерекше өсуімен және өзін-өзі емдеу қабілеттерімен тығыз байланысты.

Микробалдырлардың жасушадан тыс көпіршіктері қауіпсіздік пен тұрақтылығы жоғары жаңа биомедициналық белсенді материал болып табылады. Микробалдырлардың қарапайым және бақыланатын өсіру процесінің, төмен құнының, тез өсуінің, көпіршіктердің жоғары өнімділігінің және жасушадан тыс көпіршіктерді өндіруде оңай инженерияның артықшылықтары бар. Алдыңғы зерттеулерде микробалдырлардың жасушадан тыс көпіршіктері жасушаларға оңай енетіні анықталды. Жануарлар үлгілерінде олардың ішек арқылы тікелей сіңіп, белгілі бір тіндерде байытылатыны анықталды. Цитоплазмаға енгеннен кейін ол бірнеше күнге созылуы мүмкін, бұл дәрілік заттардың ұзақ уақыт бойы тұрақты босатылуы үшін пайдалы.

Сонымен қатар, микробалдырлардың жасушадан тыс көпіршіктері көптеген препараттарды жүктеуге, молекулалық тұрақтылықты жақсартуға, тұрақты босатуға, ауызша бейімделуге және есірткі жеткізудің бар кедергілерін шешуге мүмкіндік береді. Сондықтан, микробалдырлардың жасушадан тыс көпіршіктерінің дамуы клиникалық аудармада және индустрияландыруда жоғары ықтималдылыққа ие.